Gru 1 2020 - Gru 1 2020

Żelazna 16

Date

Gru 1 2020 - Gru 1 2020

Location

Kamienica na ulicy Żelaznej pod numerem 16/18, nazywana zwyczajowo Domem Kolei, to jedno z niezwykłych miejsc na mapie pamiątek po Powstaniu Warszawskim. Do dziś na murach odnaleźć można wyraźne ślady, jakie odcisnęła tragiczna, ale i bohaterska historia. Setki śladów po kulach. Do niedawna można też było odnaleźć na ścianie saperski napis z 1945 r. informujący o sprawdzeniu obecności min. Niestety – napis został zasłonięty.

Gmach Domu Kolejowego wybudowano w latach 1925–1929 według projektu Adolfa Inatowicza-Łubiańskiego. Miał służyć pracownikom Polskich Kolei. W czasie powstania warszawskiego budynek odegrał ogromną rolę: mieściła się w nim część władz powstania i kwatery powstańców.

Już 4 sierpnia 1944 roku budynek został zajęty przez oddział NSZ por. Tadeusza Siemiątkowskiego „Mazura”, później wchodzącego w skład kompanii „Warszawianka”. Dowództwo nad kompanią objął kpt. Piotr Mieczysław Konstanty Zacharewicz „Zawadzki”. Oddział był częścią Zgrupowania „Chrobry II”.

W budynku utworzono obóz jeniecki, stacjonował tu też lekarz I batalionu „Chrobrego II”. Zajęcie budynku okazało się niezwykle ważne z punktu widzenia utrzymaniu wykopu linii średnicowej. Stacjonujący tu żołnierze skutecznie blokowali okupantom poruszanie się Alejami Jerozolimskimi, tworząc ważną przeszkodę w centralnym miejscu komunikacyjnym.

Powstańcom udało się utrzymać budynek Domu Kolejowego w swoich rękach aż do dnia kapitulacji.

adres

Żelazna 16

ważne osoby

kpt. Piotr Mieczysław Konstanty Zacharewicz „Zawadzki”, por. Tadeusz Siemiątkowski „Mazur”

data wydarzenia

4 sierpnia 1944 – zajęcie budynku przez AK

los wojenny

W czasie powstania, po zajęciu budynku, powstańcy utworzyli tu obóz jeniecki; znajdowało się tu dowództwo naszej kompanii „Warszawianka”.

los współczesny

Kamienica przetrwała wojnę, jest obecnie zamieszkała.

„Dom Kolejowy na rogu Żelaznej i Al. Jerozolimskich oraz znajdująca się nieopodal Poczta Dworcowa stanowiły dwa bastiony obronne bezustannie narażone na ostrzał i zaskakujące natarcia niemieckie. Tutaj trzeba było mieć czujne oko przez pełne 24 godziny na dobę. Żołnierze naszej kompanii „Warszawianka” gotowi byli w każdej chwili otworzyć ogień zaporowy zza obwarowanych workami piasku okien na próbującego nas atakować nieprzyjaciela. Na zewnątrz domu, przy nasypach kolejowych, okopy pierwszej linii były stale obsadzone przez kilku żołnierzy uzbrojonych w pistolety maszynowe i granaty. Kiedy z okopu rzuciłem okiem na pięciopiętrowy gmach Domu Kolejowego, aż zdumiałem się na widok kilku wyrw od pocisków artyleryjskich, a szczególnie na widok murów podziurawionych jak sito. Ani jednego metra kwadratowego bez śladów stoczonych tu ciężkich walk”
Andrzej Karpiński „Leszek Dziewic”żołnierz kompanii „Warszawianka”

„W tym domu – to był Dom Kolejowy na Żelaznej róg Chmielnej (i w dalszym ciągu jest) – było dowództwo naszej kompanii. A dowódcą był ułan sprzed wojny, rotmistrz, i konia skombinował i mówił, że „Jak wygramy Powstanie, to was poprowadzę [na defiladzie]”.”
Jerzy Henryk Nachtman „Kazimierz Olecki”dowódca oddziału wypadowego, Zgrupowanie „Chrobry II”, kompania „Warszawianka”