Powstanie w Getcie Warszawskim

Powstanie Warszawskie

Gru 1 2020 - Gru 1 2020

Bielańska 10

Date
  • Gru 1 2020 - Gru 1 2020

Location

Budynek, znany dziś jako Reduta Banku Polskiego, został wybudowany w latach 1907 – 1911 jako siedziba rosyjskiego Banku Państwa. W wolnej Polsce utworzono w nim Polską Krajową Kasę Pożyczkową, a następnie Bank Polski. Od 1939 roku niemiecki okupant utworzył na jego miejscu Bank Emisyjny. To stąd 12 sierpnia 1943 roku wyruszył konwój, z którego w wyniku brawurowej akcji żołnierze AK zrabowali Niemcom 100 mln złotych. Ze względu na swoje położenie i znaczenie strategiczne budynek był również ważnym celem powstańców.

Już 1 sierpnia podjęto pierwszą, nieudaną próbę odbicia Banku z rąk Niemców. Dowództwo Armii Krajowej zamierzało utworzyć w nim strategiczną dla obrony Śródmieścia redutę. Dwa pierwsze dni powstania przyniosły jednak liczne straty walczącym o Bank oddziałom por. Wacława Kozickiego „Oppenheima” i mjr. Olgierda Ostkowicza-Rudnickiego „Sienkiewicza”. Dopiero nocą z 3 na 4 sierpnia niemiecka obstawa ewakuowała się bez walki w obawie przed całkowitym okrążeniem. Obronę reduty powierzono kompanii „Troki” batalionu „Łukasiński” pod dowództwem kpt. Tadeusza Majcherczyka „Zdana”. Na miejscu znalazły się też pluton ppor. Henryka Pokrzywnickiego „Chwasta”, kompania por. Tadeusza Garlińskiego „Odrowąża” i oddziały Batalionu „Czarniecki”.

Następne tygodnie były ciągłą walką o utrzymanie pozycji na Bielańskiej, którą Niemcy już 5 sierpnia zbombardowali podczas nalotu. 18 sierpnia miał miejsce kolejny nalot, w wyniku którego zostało zawalone całe skrzydło od strony ulicy Bielańskiej. Po masakrze na Woli do walki przyłączyły się kolejne niemieckie oddziały, kilkukrotnie przytłaczając liczebnie powstańczą obstawę złożoną ze 150-200 żołnierzy. 15 sierpnia Niemcy zdołali dostać się do reduty. Wyparł ich kontratak I plutonu kompanii kpt. „Zdana” pod dowództwem ppor. Józefa Zgardy „Wodzyńskiego”. 21 sierpnia okupanci wdarli się ponownie do gmachu Banku Polskiego. I tym razem powstańcom udało się utrzymać pozycję, wysadzając jednak część gmachu.

W ostatnim tygodniu sierpnia sytuacja powstańców na Starówce stawała się coraz bardziej dramatyczna. Nasilające się bombardowania i coraz skuteczniejsza izolacja Starego Miasta od innych dzielnic dotknęła też załogi Reduty Banku Polskiego. 26 sierpnia ze Starówki ewakuowali się członkowie Komendy Głównej AK i Delegatury Rządu. Zapadła też decyzja o wycofaniu z tego terenu żołnierzy.

Ostatni powstańcy opuścili redutę 1 września, wycofując się kanałami do Śródmieścia. Akcja dowodzona przez Bronisława Kalinowskiego pseud. „Piotr” była jedyną udaną próbą przebicia się powstańczych oddziałów z upadającej Starówki do centrum Warszawy.

Budynek Reduty Banku Polskiego, ze względu na swoje znaczenie w historii Powstania, był początkowo brany pod uwagę jako siedziba Muzeum Powstania Warszawskiego.

adres

Bielańska 10

ważne osoby

kpt. Bronisław Kalinowski ps. „Piotr”, kpt. Tadeusz Majcherczyk ps. „Zdan”, ppor. Henryk Pokrzywnicki ps. „Chwast”, por. Tadeusza Garlińskiego ps. „Odrowąża”

data wydarzenia

4 sierpnia 1944 – zajęcie budynku przez oddziały AK

los wojenny

W 1939 roku Niemcy utworzyli tu Bank Emisyjny.

los współczesny

Budynek przetrwał wojnę, obecnie mieszczą się tu sale wystawiennicze i przestrzenie do wynajęcia.

„Ale, jeżeli chodzi o ten pobyt nasz w banku, to on był taki dosyć, dosyć trudny, bo był ostrzał z bezpośredniej broni ręcznej i maszynowej, ale cierpieli na tym ci, którzy byli w oknach tego banku i odpierali ataki niemieckie. Z drugiej strony było ciągłe bombardowanie lotnicze, tak że parę pocisków nawet spadło na dziedzińcu tegoż banku i te niewybuchy posłużyły jako źródło uzyskania materiału wybuchowego, czyli oficerowie tam wykręcili zapalnik, wydobyli ten trotyl i przydał się ten trotyl, dlatego bo w końcu już to było w tej dalszej części ochrony banku, dostali się do budynku, sforsowali i opanowali część pierwszego piętra. Nie można było ich wykurzyć, wobec tego postanowiono ich wysadzić i bez butów poszli tamci minerzy i w piwnicy podłożyli na stropie ładunek wybuchowy i wysadzili, no i skutecznie Niemców tam na jakiś czas wygonili.”
Bogdan Lipnicki „Konrad”Zgrupowanie „Gozdawa”, kompania saperów

„Ci, którzy ginęli na Reducie, chowani byli na cmentarzyku na skwerku przed centralnym budynkiem[…]. Tylko tam można było kopać, bo była ziemia. No i w garażach przechowywaliśmy do wieczora tych, co zginęli. […] Groby kopaliśmy. Zabili konia, to poszliśmy, kawałki mięsa się ucinało i robiło jedzenie, jak się udało ugotować. Gotowaliśmy na cegłach, a podpalaliśmy paczkami banknotów. Tysiące, miliony złotych. […] Msze były prawie codziennie, krótkie, była komunia. Trzynastego sierpnia tragiczna msza na terenie banku Polskiego. W czasie podniesienia padła bomba, nie wiem ile było osób, dużo cywilów, ponad osiemset zginęło z księdzem włącznie. Straszna tragedia. Moi znajomi, żona dyrektora Kaczkowskiego, wspaniała kobieta, którą w 1946 roku mąż zabrał do grobowca. Leżała pod belami zawalonymi, była nienaruszona, tylko jak ją ruszyli, to się rozsypała.”
Zofia Werchowska „Czarna”Batalion “Łukasiński”

Kolekcja pamięci

Budynek

a

Tue ‒ Thu: 09am ‒ 07pm
Fri ‒ Mon: 09am ‒ 05pm

Adults: $25
Children & Students free

673 12 Constitution Lane Massillon
781-562-9355, 781-727-6090